De strijd tegen het water

Het landschap ziet er veilig en rustig uit als je uitkijkt over het vlakke langgerekte gebied met kanalen, velden en honderden grazende schapen, en waar in de verte een glimp van de Waddenzee te zien is.

Maar de dingen zijn niet altijd zo vredig geweest als nu. Hier in de westelijke hoek van Sønderjylland is de strijd tegen het water altijd een harde en soms dodelijke toestand geweest.

Dit komt niet in de laatste plaats door het feit dat het landschap aan deze kant van het land erg vlak is. Dus als er vanuit het westen een storm binnenkomt, brengt die grote watermassa's met zich mee. Vroeger veroorzaakten stormvloeden vaak grote overstromingen, en veel mensen- en niet in de laatste plaats dierenlevens zijn daardoor verloren gegaan.

Om zichzelf te beschermen tegen de watermassa's, begon de lokale bevolking al in de jaren 1500 dijken te bouwen. Sindsdien zijn er verschillende gebouwd en de meest recente is de vooruitgeschoven dijk, die in 1981 werd voltooid. Dit beschermt Tøndermasken vooral tegen overstromingen. In 1976 was Tønder Marsh bijna overstroomd door twee krachtige stormvloeden, wat de reden was voor de beslissing om de vooruitgeschoven dijk te bouwen.

Ontwatering

Gemalen zijn een ander belangrijk hulpmiddel om overstromingen te voorkomen. Ze helpen regenwater uit laaggelegen gebieden in het moeras weg te pompen en in de vele beken die het gebied doorkruisen. Hierdoor worden de velden leeggezogen.

Er zijn vier gemalen in Tøndermarsken, waarvan Lægan Pumping Station het grootste is. Het gemaal is open voor het publiek en is het hele jaar door te bezoeken.

De derde sleutel tot het neutraliseren van de krachten van de zee zijn sluizen. Ze zijn effectief in het reguleren van het waterniveau en de belangrijkste in zijn soort is de Vidå-sluis. Het maakt deel uit van de vooruitgeschoven dijk en ligt op het punt waar de rivier de Vidå uitmondt in de Waddenzee.

Via sluisdeuren die open en dicht kunnen, kan water uit de Vidå rivier in de Waddenzee worden geloosd en daarmee het moeras afvoeren. Omgekeerd kun je bij een hoger waterpeil in de Waddenzee dan in de Vidå de sluisdeuren sluiten zodat er geen zeewater in de rivier loopt.

Tegenwoordig worden de sluizen automatisch geopend en gesloten en dat gebeurt onder andere twee keer per dag als de Waddenzee wisselt tussen eb en vloed.  Je krijgt een goed inzicht in kustbescherming door een wandeling te maken op de Forward bij Vidåslusen.

Veiligheid

Door dijken, sluizen en gemalen kunnen de bewoners van het gebied zich vandaag de dag wel doen met verhoogde waterstanden bij stormen vanuit het westen, en hoeven ze zich geen zorgen te maken over wateroverlast.

Dat wil niet zeggen dat het voor altijd zo blijft. Het Intergovernmental Panel on Climate Change voorspelt een stijging van de zeespiegel in de toekomst, en dit zal de dijken natuurlijk meer blootleggen. Tegelijkertijd is het aantal stormvloeden de afgelopen decennia sterk gestegen, waardoor dijken ook vaker dan voorheen hun waarde moeten bewijzen.

Wel wordt de toestand van de dijken nauwlettend in de gaten gehouden en wordt overwogen of de dijken ergens in de toekomst verhoogd moeten worden. Daarom kan iedereen veilig leven en bewegen in de moerassen.

Rivierdijken

De lagere rivierdijken lopen langs de rivieren en zijn gebouwd in verband met de afwatering van Tønder Marsh in de periode 1927-1930. Zonder de dijken zou afwatering niet werken. De dijken zorgen ervoor dat het water in de rivier blijft als het uit de geulen in de laaggelegen gebieden van het moeras omhoog wordt gepompt en de rivieren in wordt gepompt.

Zonder de rivierdijken en gemalen zou het Tønder-drasland overstroomd worden – niet door het zeewater dat vanuit het westen doordrukt – maar door het regenwater dat in het gebied valt van de sluis in het westen helemaal tot aan de snelweg in het midden van Sønderjylland. Het is een verzorgingsgebied van 1341 km2. vanwaar al het regenwater via Vidåslusen naar buiten moet. Bij maximale belasting is het meer dan 200.000 l/s, wat overeenkomt met 500 badkuipen water die elke seconde door de sluis lopen. Als de sluisdeuren gesloten zijn door de druk van de Waddenzee, kan het water uit de rivieren, de zogenaamde opstuwing, niet ontsnappen. De rivieren zouden daardoor snel buiten hun oevers treden en Tøndermarsken overstromen, als er geen rivierdijken waren.

Klimaatbescherming

Ondanks de rivierdijken vormt de opstuwing nog steeds een overstromingsgevaar. Bij grote hoeveelheden regen gedurende een lange periode in combinatie met harde wind uit het westen, bouwt het opgestuwde water snel op. Daarom wordt op verschillende plaatsen gewerkt aan klimaatbescherming in Tøndermarsken. Onder andere door gebieden te creëren waar het water kan worden opgeslagen totdat de sluisdeuren weer opengaan. Zo'n opslagplaats is te zien in Margrethekog Syd, net ten zuiden van Vidåslusen.